Ede Staal
Lezing over Ede Staal

ZANGER EDE STAAL, overleden 22 juli 1986, vriend van Jim en Betty Lambeck.

Jim Lambeck houdt al meer dan vijftien jaar lezingen over het leven en werk van zijn goede vriend Ede Staal in Groningen, Friesland en Drenthe, voor allerlei verenigingen en organisaties. Als hij weer eens (en dat is vaak) wordt gevraagd om een lezing te houden, stuurt hij ter informatie een rondzendbrief, waarin een stuk geschiedenis staat over Ede, waarvoor wellicht ook onze gasten belangstelling hebben. Vandaar ...........

RONDZENDBRIEF: LEZING EDE STAAL (1941 - 1986).

Kosten lezing: 75 euro, plus 0,20 per km. Door Jim J.Lambeck.

De lezing is getiteld: " Elk afscheid is de geboorte van een herinnering".

Op de persoon en het werk van Ede is van toepassing: Simplex Sigillum Veri: Eenvoud is het Kenmerk van het Ware (Boerhave 1668 - 1736).

Ede Staal werd op 2 augustus 1941 in Warffum op het Hoogeland van Groningen geboren en woonde vanaf zijn vierde levensjaar in Leens. Zijn eerste muzikale schreden zette Ede als 10-jarige in de dorpsfanfare Euphonia van Leens, waar hij gedurende vijf jaar trompet speelde; vanaf zijn vierde jaar speelde hij al mondharmonica Later speelde hij ook bugel, accordeon, piano en orgel.

Ondanks de veel te late erkenning van zijn groot talent groeide hij vanaf de beginjaren tachtig uit tot de succesvolste streektaalzanger aller tijden. Hij werd leraar Engels en startte met het schrijven van liedjes, eerst in het Engels, later ook in andere talen. Ook schreef hij reclameteksten, verhaaltjes en gedichten. Ede was op het laatst van zijn leven leraar en decaan op de Mavo in Woldendorp, hij woonde toen ondermeer in Nieuw-Beerta en Nieuwe Statenzijl.

In 1974 kwam zijn eerste Engelstalige single uit: " I am in the blues" en " Hear my song". Ook schreef hij (voor anderen) smartlappen onder het pseudoniem E.Paltrams (omgekeerd staat daar: smartlap). Met Klaas Staal (geen familie) richtte hij het label "Mollebone Music"op, waarop zijn platen in eigen beheer uitkwamen.

Pas in 1981 schreef Ede zijn eerste liedje in het Gronings, "Mien Toentje"genaamd, waarmee hij via Radio Noord direct al zeer bekend werd en toen volgde er meer ! Ede werkte vervolgens mee aan meerdere programma's van Radio Noord en droeg in 1986 o.a. teksten bij aan een spellingscursus Gronings: "Grunnegers veur begunners". Hij speelde één van de twee hoofdrollen in zes daarover uitgezonden sketches en schreef daarvoor liedjes.Ede In het jaar van zijn overlijden zou hij de K.ter Laan prijs, de jaarlijkse Groningse Cultuur prijs in ontvangst nemen. De jury omschreef zijn liedjes als "stuk voor stuk juweeltjes van Groninger woordkunst". Ede overleed echter op 22 juli 1986 en kon de zo verdiende prijs, die op 4 oktober van dat jaar werd uitgereikt, jammer genoeg niet meer in ontvangst nemen.

Ede Staal heeft in elk geval in Noord - Nederland een cultstatus verworven en in de provincie Groningen is hij, zoveel jaren na zijn veel te vroeg overlijden, nog steeds een fenomeen!

Ruim twintig jaar na zijn heengaan is hij met stip nog altijd de bekendste en verreweg beste Groninger zanger en het lijkt erop dat hij nog jaren beroemd zal blijven. Zie "Alle Viefteg Goud" van Radio Noord, waarin Ede altijd met minimaal vier liedjes is vertegenwoordigd en al jaren nummer één staat..

Jim en Betty Lambeck waren goede vrienden van Ede en zijn echtgenote, Fieke en hun gezin en zijn nog steeds zo bij hem betrokken dat ze op één der overlopen van hun huis een expositie hebben ingericht met alles wat ze over Ede in de loop der jaren hebben verzameld. Een van hun kamers in hun B.& B. "Schathuis Wijtwerder Heerd" draagt de naam van Ede Staal

Van zeer nabij hebben zij Ede's ster zien rijzen en zijn tragisch overlijden meegemaakt. In zijn overlijdensbericht stond: "So close and yet so far away": "Zo dichtbij en toch zo ver weg". Hij is niet dood, hij leeft!

Ede's eerste LP, Mien Toentje, is door het echtpaar Lambeck belangeloos gefinancierd. Dus wie trok hem nu eigenlijk uit de klei ?

De lezing met daar tussenin een pauze duurt ruim twee uur. Het is een persoonlijk verhaal over het leven en het werk van Ede Staal, afgewisseld met enkele van zijn liedjes, gedichten en een Zuzooi - verhaaltje, van zijn hand: "Lambeck's Herenmodeparadijs"..

Ede deed van het begin tot het einde alles in eigen beheer: hij was zijn eigen tekstschrijver, componist, zanger, arrangeur, dichter, regisseur en had dus zijn eigen muziekuitgeverij en label onder de naam: "Mollebone Music". Hij zong in het Engels, Duits, Deens, Frans, Ost-Fries, Nederlands en pas vier jaar voor zijn dood, door een toevallige omstandigheid, in het Gronings. Vlak voor zijn overlijden was hij nog bezig het Chinees en Russisch onder de knie te krijgen !

Ook maakte hij vier en twintig onnavolgbare verhaaltjes, zo uit het leven gegrepen, toen hij al erg ziek was. Daar trad hij destijds mee op in het zondagochtend programma van, nu professor in het Gronings, Simon Reker: "Sloaperstil", Ede's onderdeeltje heette "Zuzooien op Zundagmörn"(zuzooien: het kan alle kanten op).

Er zijn intussen ruim 700.000 geluidsdragers van Ede Staal verkocht in Nederland en over de gehele wereld.

In het jaar 2000 was er in het Boerderij Museum in Leens een paar maanden lang een schitterende tentoonstelling over leven en werk van Ede Staal, die door bijna 70.000 mensen ! werd bezocht. Jim Lambeck zat in het Comité van Aanbeveling

Eind 2004 is er een biografie uitgekomen over het leven van Ede Staal onder de naam: Geef mie de Nacht, waar Jim Lambeck als mede-uitgever (ook) bij betrokken is. Hierin wordt ook de kwalijke rol van zijn vader in de oorlog belicht. Dat gedrag van zijn vader heeft een grote stempel gedrukt op Ede's leven.

Op de dijk in Delfzijl staat een monument ter nagedachtenis aan Ede, waarvan Jim Lambeck één van de initiatiefnemers was. Op de roestvast stalen band rond het monument (ontworpen door de kunstenaar Chris Verbeek) staan de eerste twee coupletten uit zijn lied "Credo mien bestoan".

"Ik vroag de wind mor dij verstaait mie nait,
Ik vroag de zee dij zingt heur aigen laid,
Geef mie de nacht din heb ik onderdak,
Doarom, doarom zing ik.

Ik zai de vogels tegen d oavendlucht,
Ik denk mien leven in n vogelvlucht,
Geef mie de nacht din heb ik onderdak,
Doarom, doarom zing ik".

Na afloop van de lezing zijn er CD's van Ede te koop: Mien Toentje, As Vaaier Woorden, de dubbel CD Hear my Song / As t Boeten Störmt en de drie CD's (met of zonder boekje) met 23 van zijn 24 schitterende verhaaltjes: Ede's Toal, Zuzooien op Zundagmörn.

Jim J.Lambeck, Dorpstraat 20, 9911PC Oosterwijtwerd, tel.0596-627453, e.mail: wijtwerderheerd@home.nl